Η αίσθηση του τόπου: Δημιουργώντας ένα καλλι-τεχνικό
τοπίο στο νησί της Σύρου, των Κυκλάδων
Μία επιμελητική δήλωση με αφορμή την δράση Land Art
Project - Syros 2017, 28-29-30/8
του Δρ. Κωνσταντίνου Β. Πρώιμου
Η Land Art (Τέχνη
της Γης) είναι ουσιαστικά ένα Αγγλο-Aμερικανικό φαινόμενο που χρονολογείται στα
τέλη της δεκαετίας του εξήντα στο πλαίσιο των πειραματισμών της εννοιολογικής
τέχνης που κορυφώθηκαν κατά τη διάρκεια της συγκεκριμένης εκείνης δεκαετίας. Η
Land Art είχε να κάνει με την αυξανόμενη εναντίωση στην εμπορευματοποίηση της
τέχνης, καθώς και με την ανάγκη να επιστρέψει η τέχνη στη πρωταρχική της
προέλευση στο φυσικό περιβάλλον, σε αντίθεση με τις αστικές περιοχές στις
οποίες είχε κατά κύριο λόγο αναπτυχθεί. Αυτή η επιστροφή στον κόσμο της
υπαίθρου ταυτίζεται με την ταυτόχρονη αναζήτηση της αυθεντικότητας, καθώς και
με μια αυξημένη επίγνωση της οικολογίας που διαπερνούσε τα έργα των – Richard Long
και Robert Smithson και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού
Το πείραμα της
Σύρου λαμβάνει χώρα πολλά χρόνια μετά την ταραχώδη δεκαετία του εξήντα και
φυσικά φέρει τη μνήμη και τη συνείδηση των γεγονότων των χρόνων αυτών. Το
πείραμα της Σύρου λαμβάνει χώρα στην Ελλάδα, που δεν έχει παράδοση της Τέχνης
της Γης ή καλλιτέχνες του είδους αυτού, εκτός από το μνημειώδες έργο του 1997
Desert Breath, από την ομάδα τέχνης D. A. ST που απαρτίζεται από τις Δανάη
Στράτου, Αλεξάνδρα Στράτου και τη Στέλλα Κωνσταντινίδη στην έρημο Σαχάρα, στην
Αίγυπτο. Ωστόσο, το κίνητρο πίσω από τους παραπάνω από σαράντα καλλιτέχνες που
συμβάλλουν στο πείραμα της Σύρου δεν είναι να παραχθεί ένα έργο μνημειακής
κλίμακας, αλλά να δημιουργηθεί η αίσθηση του τόπου ή ενός εικαστικού τοπίου, στο
παραθαλάσσιο κτήμα των 12.000 τετραγωνικών μέτρων
που έχει προσφερθεί για τη συγκεκριμένη δράση. Οι προσκεκλημένοι καλλιτέχνες
από όλη την Ελλάδα που συμμετέχουν στη δράση, πολλοί εκ των οποίων ανήκουν στην
ομάδα του Ορίζοντα Γεγονότων, συντονίζονται από την ερευνητή επιμελήτρια
Αγγελική Μπρισνόβαλη (Angela Brisnovali) και εμπνέονται από αυτό το
συγκεκριμένο κομμάτι γης στη Σύρο, ακριβώς απέναντι από τον πρώτο φάρο της
Ελλάδας, απ’ όπου βλέπει κανείς την Τήνο, τη Μύκονο και την Πάρο. Βρίσκεται
εκεί στη μέση του Αιγαίου, γεμάτο με ιστορικές και αρχαίες αναμνήσεις από
διάφορους πολιτισμούς, εκεί όπου καλλιτέχνες θα προσπαθήσουν να εμποτίσουν το
φυσικό χώρο και να δημιουργήσουν ένα καλλιτεχνικό τοπίο, δηλαδή μια διευρυμένη
αίσθηση του τόπου που μπορεί να ενσωματωθεί σαν ένα σύνθετο σύνολο στην
εποπτεία του θεατή. Η ιδέα είναι ότι πολλές από τις καλλιτεχνικές παρεμβάσεις
θα δημιουργηθούν για το συγκεκριμένο χώρο και θα περιλαμβάνουν όλα τα μέσα:
γλυπτική, ζωγραφική, εγκαταστάσεις, παραστάσεις και άλλες μορφές καλλιτεχνικής
παρέμβασης που μπορούν να ενσωματωθούν στο περιβάλλον. Όλες οι παρεμβάσεις-έργα
θα παραμείνουν εκεί, εκτεθειμένα στα στοιχεία της φύσης, τον ήλιο, τον άνεμο,
τη γη και το νερό.
Μπορούν οι
καλλιτέχνες να δημιουργήσουν μια αίσθηση τόπου σε ένα ερημικό κτήμα όπου δεν
υπάρχει άλλη ανθρώπινη δραστηριότητα; Αυτό είναι σίγουρα το στοίχημα και έχει
να κάνει με το να δώσουν στο μέρος ένα σημαντικό σκοπό, μεταμορφώνοντάς το σε
τόπο που έχει ενδιαφέρον για τους ανθρώπους αλλά που επίσης δείχνει τι είναι σημαντικό
γι αυτούς. Το έργο στο σύνολό του έχει μια αμεσότητα που είναι σίγουρα πολύ
ελκυστική τόσο για τους καλλιτέχνες όσο και για το κοινό, καθώς δεν
διαμεσολαβείται από τα θεσμικά όργανα του καλλιτεχνικού κόσμου, όπως γκαλερί,
μουσεία, τους κριτικούς και τα συναφή. Ό, τι γίνεται στο οικόπεδο προβάλλεται
αμέσως μπροστά στα μάτια αυτών που το παράγουν και συμμετέχουν σε αυτό, ακριβώς
όπως οι τελετές του παρελθόντος λάμβαναν χώρα σε ένα συγκεκριμένο χρόνο και
τόπο και αφορούσαν άμεσα όλους εκείνους που συμμετείχαν σε αυτές, προσφέροντάς
τους την αίσθηση του ανήκειν, ενός κοινού σκοπού και την άρθρωση των σημαντικών
αξιών που δεσμεύουν τα μέλη της κοινότητας μεταξύ τους. Γίνεται φανερό ότι το
κυρίαρχο μέλημα πίσω από τη δράση Land Art της Σύρου, είναι ακριβώς αυτή η
κοινότητα και πώς θα καθιερωθεί εκ νέου και θα αποκτήσει αυτή την αυθεντική και
φρέσκια ματιά επάνω στα πράγματα που τόσο απεγνωσμένα χρειάζεται η
υπερκορεσμένη με τέχνη εποχή μας.
